YUTMA FİZYOLOJİSİ VE HASTALIKLARI

Oral Kavite Anatomisi

1. Alt dudak
2. Üst dudak
3. Dil (2/3 ön kısmı)
4. Ağız tabanı
5. Sert damak
6. Bukkal mukoza
7. Retromolar trigon

Farinks Kas-İskelet Yapısı

Farinksin myoepital tabakası iç yüzde stratifiye

skuamöz epitel ile kaplı

Farinks Kasları (İnsersiyon: Posteror faringeal raphe)

• Superior konstrüktör adele

• Middle konstrüktör adele

• İnferior konstruktör adele

Fasialar: Faringobasiller ve bukkofaringeal fasialar

1. Nazofarinks:

Torus tubarius

Salpingofaringeal fold

Faringeal reses (Rosenmüller fosssa)

Faringeal bursa

Önemli komşuluklar:

Foramen laserum, foramen spinozum ve ovale

Orofarinks:

Yukarıda yumuşak damak

Aşağıda epiglot

Önde dilin posterior yüzü

Tonsiller, palatal arklar,

yumuşak damak, dil kökü

Hipofarinks:

Priform sinüs

Postkrikoid bölge

Posterior farengeal duvar

Farinks İnervasyonu

Yumuşak damak:Faringeal pleksus (9, 10, 11. sinirler)

Tensör veli palatini: 5. Sinir

Stilofaringeus adele: 9.sinir

Konstrüktör adeleler:10. Sinir (N.Laringeus sup ve inf)

Dilin İnervasyonu (his, tat)

2/3 Ön: Fasial sinirin korda timpani dalı (tat)

Trigeminal sinirin lingual dalı (his)

1/3 arka: Glossofaringeal sinir (tat, his)

Tat Fizyolojisi

Dil ucu: tatlı, tuzlu

Dil lateral yüzü: Ekşi

Dil arka yüzü: Acı

Aslında tüm tatlar dilin her bölgesinde algılanır.

Her papillada pek çok tat tomurcuğu var.

Tat tomurcuklarında her çeşit reseptör var.

ÖSEFAGUS ANATOMİSİ

• Katları;

• 1. Dış longitidunal kas tabakası,

• 2. İç sirküler kas tabakası,

• 3. Submukoza; konnektif dokular, vasküler yapılar, lenfatikler, parasempatik ganglion hücreleri,

• 4. Mukoza; muskularis mukoza, lamina propria, squamoz epitel.

• Ösefagusun 1/3- 1/2 üst kısmındaki kaslar iskelet kaslarıdır.

• Distal ösefagus ise düz kaslarca oluşturulmuştur.

• Kas tabakalarının arasında parasempatik ganglion hücreleri olan Auerbach myenterik pleksusu yer almaktadır.

• Dişlerden midenin girişi olan kardiaya olan uzaklık yaklaşık 40 cm.’dir.

• Ösefagusun mideye girişi oblik bir planda olduğundan mideden reflu önlenmektedir.

• Bebeklerde bu açılanma olmadığından rutin reflu izlenmektedir.

Yutma Fizyolojisi

1. Oral hazırlık safhası
2. Oral safha
3. Faringeal safha
4. Ösefagial safha
5. Oral hazırlık safhası:
6. Gıdalar çiğnenerek yutmaya hazır hale getirilir
7. Dil fonksiyonları önemli

Oral safha:

Gıdalar dil arka kısmında toplanır

Yutma refleksi başlatılır (Faringeal pleksus

özellikle 9. sinir)

1-1.5 saniye sürer

Dil fonksiyonları önemli

Faringeal Safha 1

Refleks olarak programlı hareketler olur:

Velofaringeal kapanma (reflüyü önler)

Dil kökünde gıdayı farinkse yollayacak şekilde

retraksiyon

Farinks adeleleri konstrüksiyonu

Hava yolu korunması

Üst ösefajial sfinkter açılması

(krikofaringeal adele gevşer)

1 saniyeden kısa sürer.

Faringeal Safha 2

1.Hava yolu korunması:

Larinks elevasyonu:

Strep adeleler larinksi öne, yukarı çeker

2. Hava yolu kapanması:

Epiglot, aryepiglottik fold

Ventriküler band, arytenoidler

Vokal kordlar

Disfaji Etylolojisi

• 1. Oral

• 2. Farengeal

• 3. Ösefageal kaynaklı olabilir.

Semptomlar;

Orofarengeal Semptomlar;

a. Yutmaya başlamada zorluk,

b. Nazal regürjitasyon,

c.Aspirasyon,

d. Lokmanın boğazda takılması.

2. Ösefageal Semptomlar;

a. Heartburn,

b.Göğüs ağrısı,

c. Lokmanın suprasternal takılması.

ÖSEFAGEAL SEMPTOMLAR

• Odinofaji; ağrılı yutma

• Heartburn; boğaza acı tat gelmesi

– ösefajit, reflu, hiatal herni.

• Göğüs ağrısı; anjinadan daha uzun süreli, beslenme ile semptomlar artış gösterir.

• Regürjitasyon;

• Globus histerikus; psikojenik kökenli.

Disfajiye Neden Olan Hastalıklar

1. Farenksin Viral İnfeksiyöz Hastalıkları

2. Vincent Anjini,

3. Candidiasis,

4. Tonsillitis, peritonsiller abse,

5. Retrofarengeal Abse,

6. Plummer- Vinson Sendromu,

7. Polio,

8. Pseudobulbar Palsy,

9. Serebrovasküler Olay,

10. Akut Myeloid Lösemi.

11. Multiple Skleroz,

12. Myastenia Gravis,

13. Polinörit,

14. Dermatomyozit,

15. Miyotoni Konjenita,

16. Miyotoni Distrofika,

17. Muskuler Distrofi,

18.Primer Muskuler Tümörler,

19. Primer tümörün muskuler invazyonu,

20. Zenker Divertikülü,

21. Yassı hücreli karsinom,

22. Adenokarsinom,

23. Larengeal Karsinom,

24. Tiroid Kitlesi,

25. Akalazya,

26. Chagas Hastalığı,

27. Skleroderma,

28. Raynoud Fenomeni,

29. Ösefageal Webler,

30. Ösefagus Spazmı,

31. Psikolojik Rahatsızlıklar,

32. Schatzki alt ösefegeal halka,

33. Yanıklar,

34. Leiomyoma.

Fonksiyonel Ösefegeal Hastalıklar

1. Ösefegeal Spazm,

2. Presbiyoösefagus,

3. İrritanlar,

4. Nöromuskuler Hastalıklar, DM, alkol

5. İdiopatik,

6. Ganglion Hastalıkları

TANI

1. Ayrıntılı anamnez,

2. Fizik muayene,

3. Radyolojik Çalışmalar;

a. Baryum Lokması,

b. Floroskopik inceleme,

4. Bernstein asit perfüzyon testi,

5. 24 saat pH Moniterizasyonu,

6. Balon distansiyon testi,

7. Manometrik motilite çalışmaları,

8. Endoskopi & Biopsi.

Tedavi Planlaması

• KBB Uzmanları,

• Gastroenterologlar,

• Nörologlar,

• Radyologlar,

• Rehabilitasyon Uzmanları.

• Diyetisyenler.

TEDAVİ

Hasta bazlı tedavi protokolü belirlenmelidir.

Cerrahi olmayan tedavi yöntemleri;

1. Diet Modifikasyonları,

2. Alternatif yutma stratejilerinin kullanıldığırehabilitasyon programları,

3. Protezler

4. Modifiye yardımcı aletler.

• Stenozlarda;dilatasyonlar, bujinasyonlar,

• Vokal kord paralizlerinde; teflon enjeksiyonları,

• Post-travmatik disfajide, fikse larenkste; larengeal süspansiyon.

• Potansiyel düzelebilir hastalıklarda; larenksi koruyan prosedürler tercih edilmelidir.

• Tedaviye dirençli aspirasyonu önlemede; larengeal cerrahi rezeksiyon yöntemleri,

• İzole krikofarengeal kas disfonksiyonunda; Krikofarengeal miyotomi yapılabilir.

Aspirasyonun Konservatif Tedavisi

• Ağızdan beslenme yasaklanır.

• Nazogastrik sonda ile beslenme sağlanır.

• Yatak başı yükseltilir.

• Konuşma tedavisi, antiasitler, tükrük sekresyonunu azaltan ilaçlar verilir.

• Beslenme protezi kullanılabilir.

Sonuç olarak

• Disfajiye yaklaşımda tek bir değerlendirme yöntemi veya tekniği bulunmamaktadır.

• Hasta bazlı tanı, yaklaşım, değerlendirme ve uygun tedavi stratejileri seçilmelidir.

DOÇENT.DOKTOR. HAKAN ERGUN